CHRABĄSZCZE - TAKA NIEZWYKŁA ZGRAJA
Chrabąszcze - taka niezwykła zgraja
Chrabąszcze (Melolonthinae) to podrodzina chrząszczy z rodziny poświętnikowatych (Scarabaeidae). Jest to liczna grupa owadów, która obejmuje ponad 12 000 gatunków chrząszczy. Co roku odkrywane są nowe gatunki, zwłaszcza w Afryce i Azji (Evans, Smith, 2009). W Czechach fauna chrabąszczy nie jest tak bogata, ale nadal występują tu bardzo ciekawe i ważne osobniki.
Nasze chrabąszcze to generacje trzy- lub czteroletnie (Švestka, 2012), co jest główną przyczyną tzw. „klęski chrabąszczy”. Podczas niej, zwłaszcza w przeszłości, chrabąszcze wyrządzały wiele szkód. Jednak ludzie starali się wykorzystać to zjawisko na swoją korzyść. Łapali przeludnione chrabąszcze i karmili nimi nie tylko drób, ale i inne zwierzęta gospodarskie. Dorosłe osobniki (tzw. imaga) zwykle zabijano wrzątkiem, suszono a następnie mielono. Suche, zmielone chrabąszcze wykorzystywano jako paszę dla kur, gęsi, świń, ptaków śpiewających lub ryb (Escherich, 1923).
Jako jeden z niewielu gatunków owadów, chrabąszcz trafił do jadłospisu Europejczyków w 19. i na początku 20. wieku (Zimmermann, 2010). Do rozpowszechnienia przysmaków z chrabąszczy przyczyniła się I wojna światowa. Jednak jedzenie tego owada nie ograniczało się tylko do czasów biedy. Niemieckie czasopismo z miasta Fulda opisało studentów jedzących chrabąszcze w polewie cukrowej (lata 20. 20 wieku), a niemiecki pisarz Sebald zamieścił w swojej powieści duszone chrabąszcze.
W medycynie ludowej chrabąszcze stosowano na epilepsję, a robaki we wrzącym czerwonym winie miały ponoć pomóc zajść w ciążę. Zupa z odwłoków chrabąszczy była uważana za lek na nerwy. Można też przytoczyć przepisy na zupę z chrabąszczy na anemię (Klausnitzer, 1981), czy olej z pędraków (larw chrabąszczy) na reumatyzm. Ugryzienie pierwszego wiosennego chrabąszcza miało natomiast chronić przed gorączką przez cały rok. Wałkarza lipczyka (Polyphylla fullo), jako środek na gorączkę czterodniową (tzw. czwartaczkę), doradzał już Pliniusz: "Wałkarz, związany między dwiema jaszczurkami, pomaga również rozcięty i trzymany w obu rękach" (Schmitischek, 1968). Okazuje się, że historia chrabąszczy jako pokarmu lub leku jest rzeczywiście długa.
Z czasów porewolucyjnych warto wspomnieć o słynnym przegranym zakładzie polityka Eduarda Kremlički (z partii Emerytów za gwarancje materialne). Założył się, że jeśli jego partia nie osiągnie 5% w wyborach, to na oczach ekipy telewizyjnej zje żywego robaka. Po przegranych wyborach chrząszcza nie zjadł, bo sezon na chrząszcze już się skończył, ale na talerzu wylądował mu mącznik. Pan Kremlička tak opisał swoje nietypowe śniadanie: "Wszamałem go i zapiłem fernetem" (Hospodářské noviny, 22.6.1998). Nie chodziło jednak o zjedzenie chrząszcza, ale nie psujmy tej śmiesznej historii.
Dlaczego chrabąszcze były tak popularne?
Ich ciała zawierają aminokwasy i minerały, a także chitynę i tłuszcze. Pod względem białka są porównywalne z kurczakiem. Według opowiadań naszych babć mają bardzo delikatne "mięsko" o słodkawym smaku. Zresztą o jakości diety owadziej pisaliśmy już przy okazji wartości odżywczych owadów i porównaniu z innymi dietami.
A co o chrabąszczach pisali autorzy kiedyś? Jak wyglądały przepisy kulinarne?
Niemiecka książka kucharska Charlotte Bottcher (1887), przepis nr 312a: "Pożywna zupa z chrabąszczy o lekko orzechowym smaku, przypominająca niektórym zupę z kraba".
Czeska zupa z chrabąszcza (Luiya Ondrážková, Książka kucharska, wydanie 6. uzupełnione, 1937):
Do gorącej wody wrzuć ¼ kg chrabąszczy (porcja do sześciu osób) umytych w zimnej wodzie, dodaj wszystkie warzywa korzeniowe, trochę soli i wrzuć drobno posiekaną zieloną pietruszkę. Odcedź chrabąszcze, wmieszaj do przygotowanej zasmażki i gotuj przez chwilę. Następnie dodaj do zupy 2 żółtka i 6 łyżek gęstej śmietany.
Francuska zupa z chrabąszczy (19. wiek):
½ kg chrabąszczy (bez skrzydełek i nóżek) usmaż na roztopionym maśle, dodaj trochę gorącego rosołu z kurczaka, cielęcą wątróbkę i podawaj z grzankami i okraszając szczypiorkiem.
Chrabąszcze gotowane przez 10 minut z sokiem z cytryny są pyszne na świeżo usmażonych naleśnikach.
Zainteresował Cię artykuł i chcesz i Ty spróbować owadów? Nie martw się, nie musisz biegać po lesie w poszukiwaniu chrząszczy. Wystarczy zajrzeć do naszego sklepu internetowego i zamówić wspaniałe chipsy z owadów, proszek ze świerszczy lub inne świerszczowe przysmaki! Jak widać, owady to nie tylko pokarm przyszłości, ale również przeszłości... Więcej o owadach na naszym Facebooku, Instagramie i blogu!
Literatura
Escherich, K. 1923: Die Forstinsekten Mitteleuropas. Bd. II., Berlin.
Evans A.V., Smith A.B.T. 2009 – An electronic checklist of the New World chafers (Coleoptera: Scarabaeidae: Melolonthinae). Version 3
Klausnitzer B. 1981; Wunderwelt der Käfer. Leipzig; Herder.
Schimitschek E. 1968; Insekten als Nahrung, in Brauchtum Kult und Kultur. Handb. Zool. Berlin. 4(2) 1/10: 1-
62.
Švestka, M. 2010: Changes in the abundance of Melolontha hippocastani Fabr. and Melolontha melolontha (L.) (Coleoptera: Scarabaeidae) in the Czech Republik in the period 2003−2009. Journal of Forest Science 56 (9): 417−428.
Zimmermann, G. 2010: Maikäfer in Deutschland Geliebt und gehasst. Ein Beitrag zur Kulturgeschichte und Geschichte der Bekämpfung. Journal für Kulturpflanzen, 62: 157–172.